Böcek yeme alışkanlığı tüm dünyada hızla yayılıyor. Üstelik sayılar hiç te azımsanacak rakamlar değil. Güneydoğu Asya ve Afrika'da 2 milyar insan böcek larvalarıyla besleniyor. Böcek yetiştirme programlarını geniş çapta destekleyen Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), listeyi biraz genişleterek yenilebilir böcek sayısını 1900'den fazla bir sayı olarak ilan etmiştir.

1900'den fazla böcek türü başta Asya, Afrika, Avustralya ve Latin Amerika ülkeleri olmak üzere dünyada yaklaşık iki milyar insan tarafından tüketilmektedir. Böceklerin besin kaynağı olarak tüketilmesine "entomofaji" adı verilir. En çok tüketilen böcekler haşere/böcekler (Coleoptera) (%31), tırtıllar (Lepidoptera) (%18), arılar, yaban arıları ve karıncalar (Hymenoptera) (%14), çekirge, cırcır böcekleri (Orthoptera) (%13), (Hemiptera) (%10), termitler (Isoptera) (%3), yusufçuklar (Odonata) (%3), sinekler (Diptera) (%2). Yenilebilir böcekler pazarının 2019 yılında 112 milyon doları aştığı belirtilirken, bu pazarın 2019-2026 yılları arasında %47'nin üzerinde bir YBBO ile büyüyeceği tahmin ediliyor.

Böcek pazarında Asya pazarı başı çekiyor. Örneğin, Tayland'a ithal edilen böceklerin ekonomik değerinin yılda 40 milyon Tayland bahtı civarında olduğuna inanılıyor. Avrupa pazarında da önemli bir büyüme yaşansa da, çoğu Avrupa kültüründe böcekler "iğrenç yaratıklar" ve bir tiksinti kaynağı olarak görülüyor. Günümüzde bu olumsuz tutumun değiştiğine ve Avrupalıların böcekleri deneme isteğine sahip olduğuna dair kanıtlar olsa da böcek pazarındaki en büyük engellerden biri ürün güvenilirliğini, raf ömrünü ve standardizasyonu sağlamaya yönelik yeterli kanun ve düzenlemelerin olmamasıdır.

Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), böceklerin tüketimini teşvik etmektedir. Bunun nedeni, böceklerin yüksek kaliteli bir protein kaynağı olması ve demir ve çinko gibi mineraller açısından zengin olmasıdır. Diğer bir neden de, böcek yetiştiriciliğinin özel arazi gerektirmemesi ve besi hayvanlarına kıyasla daha az amonyak emisyonu ve sera gazı üretmesidir. Örneğin, aynı miktarda protein için gereken alan, un kurtlarına göre tavuklar için 2,30-2,85 kat, sığırlar için 7,89-14,12 kat daha fazladır.

Öte yandan Birleşmiş Milletler (BM) raporu, dünya nüfusunun 2030'da 8,5 milyara, 2050'de ise 9,7 milyara ulaşabileceğini belirtiyor. Bu kadar çok insanın gıda ihtiyacını karşılamak için mevcut gıda üretiminde önemli bir artış gerekiyor. Ancak küresel ısınma ve iklim değişikliğinin olumsuz etkileri nedeniyle artan çevresel bozulma, tarım arazilerinin ve tatlı su kaynaklarının azalması önemli bir sorun teşkil etmektedir. Bu veriler dikkate alındığında yenilebilir böcekler, mikroalgler ve makroalgler kültür etleri gibi alternatif besin kaynakları olarak değerlendirilmektedir.

Yenilebilir Böcekler Kıtlığa Çare Olabilir mi?

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) "yenilebilir böceklerin" dünyanın artan nüfusu için sürdürülebilir bir gıda kaynağı sağladığına inanmaktadır. Dünyanın artan nüfusunu 2050 yılına kadar tamamen beslemek için küresel gıda üretiminin %70 oranında artması gerekiyor. Uzmanlar, geleceğin gıda kaynaklarını güvence altına almak için böcek tüketiminin gerekli olduğuna inanıyor. Böcekler, 2050 yılında 9 milyar kişiye ulaşacağı tahmin edilen dünya nüfusu için öngörülen gıda kıtlığına bir çözüm olarak görülüyor.

En Bilinen Yenilebilir Böcekler Nelerdir?

Yenilebilir böcekler, insanlar tarafından besin kaynağı olarak tüketilen böceklerdir. Yüzyıllardır dünya çapında birçok kültürde geleneksel diyetlerin bir parçası olmuştur. Yenilebilir böcekler, protein, vitamin, mineral ve sağlıklı yağlar bakımından yüksek oldukları için geleneksel et kaynaklarına sürdürülebilir ve besin açısından zengin bir alternatif olarak kabul edilir. Ek olarak, üretmek için daha az toprak, su ve yem gerektirdiklerinden, besi hayvanlarına kıyasla daha düşük çevresel etkiye sahiptirler.

En bilinen yaygın yenilebilir böcek türleri:

Cırcır böcekleri

Cırcır böcekleri protein, vitamin ve mineral bakımından yüksektir. Genellikle çeşitli tariflerde protein takviyesi olarak kullanılabilen kriket unu adı verilen bir toz haline getirilirler.

Un kurtları

Un kurtları, kara böceğin larva aşamasıdır. Protein, sağlıklı yağlar ve temel besin maddeleri bakımından zengindirler ve bu da onları insan tüketimi için popüler bir seçim haline getirir.

Çekirgeler

Bu böcekler protein ve sağlıklı yağlar bakımından yüksektir. Çeşitli yemeklerde kullanılmak üzere bütün olarak veya toz haline getirilerek tüketilebilirler.

Karıncalar

Karıncalar protein, sağlıklı yağlar ve mineraller açısından zengindir. Çiğ, kavrulmuş olarak yenebilir veya soslarda ve yemeklerde tatlandırıcı olarak kullanılabilirler.

Bazı Böcek Larvaları

Bazı böcek türleri, yüksek protein ve besin içerikleri nedeniyle tüketilir. Larvalar ve yetişkin böcekler, türlerine bağlı olarak yenebilir.

Termitler

Termitler protein, yağ ve gerekli besinler açısından zengindir. Çiğ, kızartılmış veya kavrulmuş olarak tüketilebilirler.

Böceklerin Gıda Olarak Kullanılmasının Tarihi

Afrika ve Asya başta olmak üzere dünyanın birçok yerinde yenilebilir böcek türlerinin bulunduğu bilinmektedir. Jongema tarafından yayınlanan yenilebilir böcekler listesi, Türkiye'de de bazı yenilebilir böcek türlerinin olduğunu göstermektedir.

Aristoteles "Historia animalium" adlı kitabında ağustos böceklerinin tüketiminden bahsederken, İskenderiyeli Athenaeus ağustos böceklerinin ziyafetlerde meze olarak servis edildiğini belirtmektedir. Herodot, "Tarih" adlı eserinde Burdialı göçebelerin bit tükettiğinden bahseder. Orta Doğu'dan MÖ 8. yüzyılda Asur kralının sarayında çekirgelerin çubuklarla yenildiği bilinmektedir. Çin'de insanlar iki bin yıldan fazla bir süredir böcek tüketiyor. Aborijinlerin birçok böcek türünü besin kaynağı olarak kabul ettikleri bildirilmektedir.

Günümüzde pek çok insan böcekleri besin olarak tüketmemekte; tarımsal üretimin artması, bazı hayvanların evcilleştirilmesi yoluyla besin çeşitliliğinin artması, besin depolama yollarının gelişmesi, besin kaynaklarının daha istikrarlı konumlanması etkili olmuştur.

Ancak kıtlıklar, savaşlar gibi olaylar insanların böcek tüketmeme alışkanlıklarını değiştirmede önemli rol oynayabiliyor. Araplara ve İngilizlere karşı Medine'yi savunan Fahreddin Paşa'nın askerleriyle birlikte çekirge ve hurma yediği bilinmektedir. Fahreddin Paşa, "Medine Müdafaası" adlı kitabında, "çekirgenin yağda kızartılıp, haşlanıp pirinçle yendiğini" anlatmaktadır. Haşlanmış çekirgenin zeytinyağı ve limonla olmak üzere dört farklı şekilde yenebildiğini ve çekirgenin et tozu kutusuna dönüştürüldüğünü belirtti. Ayrıca Fahreddin Paşa, "çekirgenin serçeden pek farkı olmadığını" ve "şifa kaynağı olduğu için çekirgeyi yemenin sünnete uygun olduğunu" belirtmiştir.

ABD ve Avrupa'da yenilebilir böceklere ve un, protein çubukları ve kurabiyeler gibi böcek bazlı ürünlere ilgi artıyor. Örneğin, Hollanda'daki büyük bir süpermarket zinciri, yaklaşık %16 oranında un kurdu içeren hamburgerler ve pirzolalar satmaktadır. İngiltere merkezli EatGrub, hem çevrimiçi hem de Sainsbury süpermarket zincirinde çeşitli yenilebilir böcekler, atıştırmalıklar ve yemek benzeri ürünler satıyor. Hollanda'da evcil hayvanlar veya balıklar için yem olarak böcek üreten firmaların insan tüketimi için böcek üretmeye de başladıkları biliniyor. Ülkemizde canlı yem olarak böcek yetiştiren Antalya merkezli Mira Live Animal Insect isimli bir firma bulunmaktadır. Burada çekirge, cırcır böceği, çeşitli solucanlar ve hamamböcekleri ve türleri hayvan yemi olarak satılmaktadır.

Tropikal ülkelerde, böceklerin çoğu yabani olarak toplanmalarına rağmen, Tayland'da olduğu gibi bazı türler için özel çiftlikler kurulmuştur. Cırcır böcekleri ve hurma yaprak biti larvaları insan tüketimi için özel olarak üretilir. Bugün Tayland'da yüzlerce hurma yaprak biti çiftçisi ve binlerce kriket çiftçisi bu böceklerden tonlarca üretiyor.

Böcek toplama ve yemede mevsimsel etkiler vardır. Böcekler, tüketim için iyi bir besin kaynağıdır çünkü Afrika ve Amazon'da yağmurlu havalarda avlanma bir sorundur. Asya kıtasında su böcekleri her mevsim bulunurken, bazı böcekler mevsimseldir.

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), sarı un kurdunu 2021'de insan tüketimi için yeni bir gıda olarak onayladı. Sarı un kurdu, Tenebrio molitor böceğinin larva formunu ifade eder. Termal kurutma yoluyla, böcek bir bütün olarak veya toz halinde pazarlanacaktır.

Türkiye'de yenilebilir böcek yeme eğilimi ile ilgili araştırma sayısı az olmakla birlikte yenilebilir böcekleri deneme fırsatı vermek, onları bu konuda eğitmek ve yenilebilir böceklerle ilgili yemek kitapları yayınlamak, insanların olumsuz algılarını değiştirmek için önemli olabilir. Yenilebilir böcekler ve ürünleri ile hazırlanan yemek tarifleri sosyal medyada yer almaktadır. Meze olarak acachapoli kokteyli, meze olarak papua'da kriket ve kızarmış karınca, salata olarak yaban arısı salatası, ana yemek olarak körili çekirge ve yaprak ayaklı böcek pizza gibi çeşitli lezzetler için tarifler var. Ayrıca solucan unundan yapılan böcek kurabiyeleri de seçenek olarak sunuluyor.

 

Böcek Yemek Faydalı Mı?

Görüldüğü üzere eski zamanlarda da böcekler en çok tüketilen besinler arasındaydı. Fakat bugün sadece birkaç tür böcek yenilebilir olarak tüketiliyor. Ancak ilgiç olarak birçok böcek sağlığımız için çok faydalıdır. Başra böcekler protein bakımından zengindir. Etlerindeki yağ oranı çok düşüktür. Böcekler, insan vücudu için gerekli olan kalsiyum, demir ve fosfat gibi birçok elementi içerir. Mineraller ve vitaminler de böceklerde bol miktarda bulunur.  Düşük yağ içeriğine sahiptir. Çevreye zarar vermez. Çeşitli şekillerde tüketilebilir. Bereketli ve bereketlidirler. Böcek tüketicileri, karides ve tavuk arası bir tada sahip olan böceklerin tadını son derece lezzetli olarak tanımlar.

Yenilenebilir Böceklerin Besin İçeriği

Protein miktarlarına baktığımızda tüketmediğimiz çekirgelerin protein içeriğinin, sıklıkla tükettiğimiz tavuk etinin yaklaşık üç katı kadar olduğunu görüyoruz. Protein açısından zengindirler. Çoklu doymamış yağ asitleri açısından zengindir. Yenilebilir böcekler sadece protein, yağ asitleri olarak değill, bakır, demir ve çinko gibi çeşitli mikro besinler için iyi bir kaynak olduğu söylenir. Bununla birlikte, yenilebilir böceklerin besin bileşiminde önemli farklılıklar vardır. Böceğe özgü cins, tür, gelişim evresi gibi özellikler ile beslenme, habitat gibi çeşitli çevresel özellikler ve besin bileşiminin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerdeki farklılıklar besin bileşimini etkiler. Larvalar ve erginler farklı besinlerle beslenirken, pupalar genellikle besin tüketmezler. Bu da farklılıkları görmenizi kolaylaştırır.

Yenilebilir böcekler, protein bakımından zengin organizmalardır. Kuru madde bazında farklı türlere ait 236 yenilebilir böceğin besin bileşimini yayınlayan inceleme yazısında, protein içeriği %70'in üzerinde olan böcek türleri bulunuyor. Bununla birlikte, böceklerin protein içeriği de böcek takımları arasında farklılık gösterir.

Yenilebilir böceklerin genel olarak esansiyel amino asitler açısından zengin olduğu bilinmektedir, ancak çalışılan böcek türüne bağlı olarak histidin, triptofan, lizin, metiyonin+sistein gibi amino asitler sınırlı olabilir. Ramos-Elorduy ve ark. inceledikleri böcek türlerinin in vitro protein sindirilebilirliğinin %77 ile %98 arasında değiştiğini bulmuşlardır. Bununla birlikte, böceklerde protein biyoyararlanımı, pişirme ve kavurma gibi ısıl işlemlerden etkilenir.

Gonimbrasia belina'nın larva formu 35,2 g/100 g protein içeriğine sahipken, fileto (20,1 g/100 g), at eti (21,5 g/100 g) ve tavuk göğsü (21,5 g) yüksek olanlardan daha yüksek protein içeriğine sahipti. - proteinli etler (g/100 g).

Yağlar, yenilebilir böceklerde proteinlerden sonra en bol bulunan besin maddesidir. Yenilebilir böcek türlerinin ortalama yağ içeriği kuru ağırlığın %13-33'ü arasında değişirken, bazı türlerin yağ içeriği %60'ı geçmektedir. Rhynchophorus phoenicis olarak bilinen Afrika palmiye kurdunun larvası, %67 gibi yüksek bir yağ içeriğine sahiptir. Ekpo ve ark. yetişkin bir böceğin üç larvasını palmitik ve oleik asit içerikleri açısından inceledi. Palmitik ve linoleik asitlerin yetişkin böceklerde esansiyel yağ asitleri olduğunu ve doymuş yağ asitlerinin doymamış yağ asitlerine kıyasla daha düşük miktarlarda bulunduğunu bulmuşlardır.

Yenilebilir böcekler demir, bakır, magnezyum, manganez, fosfor, selenyum, çinko gibi mineraller ve riboflavin, pantotenik asit ve biotin gibi B grubu vitaminler açısından zengindir. Ancak türüne bağlı olarak folik asit içeriği yüksek olan böcekler de vardır. Afrika göçmen çekirgesi (Locusta migratoria L.) ve çekirge (Acheta domesticus L.) domuz, tavuk ve sığır etinden daha fazla demir içeriğine sahipken, sarı un kurdunun (Tenebrio molitor L.) demir içeriğinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. tavuk ve domuz etinden daha yüksek, ancak sığır etinden daha düşüktür. Kızartma filetosunun demir içeriği incelenen diğer dört böcek türünden daha yüksek olmasına rağmen, in vitro olarak ölçülen demirin biyoyararlanımı bufalo solucanlarında (Alphitobius glandinus) ve fileto kızartmada diğer böceklere göre daha yüksekti. Cırcır böceklerinin (Gryllus bimaculatus) bakır ve çinko içeriği de sığır filetosu kızartmalarından daha yüksekti.

Gana'da Afrika hurma kurdu (Rhynchophorus phoenicis) larvasının "akokono" adı verilen geleneksel haliyle hazırlanarak çiğ veya kavrulmuş fıstık ezmesi ile tüketildiği bir çalışmada, akokono'nun tamamlayıcı gıda olarak tüketilebileceği saptanmıştır. bakır, magnezyum, çinko ve çeşitli B vitaminleri, E vitamini ve linoleik asit gibi iyi bir protein ve mineral kaynağıdır.

Böcek Yemenin Olası Sağlık Yararları

Çeşitli böceklerin ve omurgasızların suda ve yağda çözünen ekstraktlarının antioksidan kapasitesinin, taze portakal suyu veya çekirge, ipekböceği ve cırcır böceklerinin suda çözünen ekstraktlarından beş kat daha yüksek olduğu bulundu. İpekböceği ve ağustos böceklerinin yağda çözünen ekstraktlarının radikal süpürme aktivitesi/antioksidan kapasitesinin (TEAC) zeytinyağından 2 kat daha yüksek olduğu bulundu. Araştırmacılar, yenilebilir böceklerin insanlarda antioksidan rolü hakkında daha fazla kanıta ihtiyaç olduğunu belirtti.

Vespa affinis L., geleneksel olarak kuzeydoğu Hindistan'da tüketilen ve artrit gibi hastalıkları hafifletmek için kullanılan yenilebilir bir böcektir. Vespa affinis L.'nin sulu ekstraktının antioksidan aktivitelerini araştıran bir çalışmada, 10 μg/μL konsantrasyonda önemli katalaz (CAT) ve glutatyon S-transferaz (GST) enzim aktivitesine sahip olduğu bulunmuştur. 5, 7.5 ve 10 μg/μL konsantrasyonlardaki sulu ekstrakt, insan plazması ile inkübe edildiğinde GST ve CAT aktivitelerini uyardı. Ek olarak, bu ekstrakt doza bağımlı bir şekilde hidroksil ve süperoksit radikallerinin oluşumunu engelleyebildi.

Birçok ülkede geleneksel olarak tüketilen ve sarı un kurdu olarak da bilinen bir diğer böcek türü de Tenebrio molitor'dur. T. molitor larvalarının anti-obezite ve anti-obezite etkileri in vitro ve in vivo olarak incelenmiş ve olgun adipositlerdeki lipid birikiminin ve trigliserit içeriğinin larvalar tarafından önemli ölçüde azaldığı bulunmuştur. Bir besin takviyesi olarak kullanımları incelendiğinde, larvalar hem bu tür bir diyetle hem de oral olarak beslendiklerinde vücut ağırlıklarında sırasıyla %19 ve %25'lik önemli bir azalma bulundu. miktarına bağlı olarak. Allomyrina dikotomus larvalarının obezitede endoplazmik retikulum stresi (ER) ve iştah düzenleyici nöropeptit sistemi üzerindeki etkilerini araştırmak için bir çalışma yürütmüştür. Larva etanol ekstraktının intraserebroventriküler uygulaması, hipotalamusta iştah düzenlemesi için yüksek yağlı bir diyet ve mTOR ile beslenen obez farelerde grelin kaynaklı beslenme davranışını antagonize ederek iştahı azalttı. ve MAPK sinyal yollarının gerekli olduğunu buldu. Ek olarak, Allomyrina dikotom larvalarının ER stresi üzerinde hem in vitro hem de in vivo olarak güçlü bir azaltıcı etki bulundu.

Böcek savunma sistemlerinde önemli rol oynayan antimikrobiyal peptitler (AMP) vardır. Defensinler, cecropinler, ataksinler, dipterisinler ve lebosinler gibi birkaç AMP ailesi vardır. Antibakteriyel, antifungal ve antiviral etkilerin yanı sıra kanser hücrelerini öldüren birkaç AMP vardır. Ancak böceklerde bulunan chitin ve chitooligosaccharide bileşiklerinin antimikrobiyal etkiye sahip olduğunu ve bakteri üremesini olumsuz etkilediğini gösteren çalışmalar mevcuttur.

Böcek Yemekten Kaynaklanan Potansiyel Sağlık Riskleri

Tayvan'da cırcır böcekleri bolca tüketilir. Papua Yeni Gine'de insanlar muz hasadından sonra muz yapraklarında solucan toplarlar. Bu böcekler kurutulur ve depolanır ve daha sonra tüketilir. Böcek yemek istiyorsanız onları sağlıklı bir şekilde yakalamalısınız. Bunları yakaladıktan sonra hızlı bir şekilde tüketilmeli veya gerekli saklama koşullarını sağlamalıdır. Karasinekler ve hamamböcekleri vücutlarında birçok bakteri taşırlar. Bu böceklerden kaçınılmalıdır. Tüylü böcekler boğazı tahriş ettikleri için çok fazla tercih edilmemelidir. Rengarenk böceklerin birçoğu vücudumuz için zararlıdır. Çünkü bu tür böcekler vücutlarında zehir taşırlar. Son olarak ne tür bir böcek olursa olsun parazit taşıdıkları için çok iyi pişirilmelidirler.

Yenilebilir böcekler, insan sağlığı için risk oluşturabilecek ağır metaller, alerjenler, pestisit kalıntıları, mikotoksinler ve bakteriler gibi çeşitli biyolojik, kimyasal ve fiziksel tehlikeler içerebilir. Böceklerin doğrudan tüketilmesi veya hayvan yemi olarak kullanılması insanlar üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.

1980 ile 2007 arasında, Çin'de gıda tüketiminin neden olduğu anafilaktik şok ve ölümcül anafilaksi vakalarının %17,6'sının böcek tüketiminden kaynaklandığını bulmuşlardır. Çinli bir adamın 20 sago solucanı yedikten sonra takotsubo kardiyomiyopati/kırık kalp sendromu geliştirdiği bildirildi. Ayrıca, ipekböceği pupası (Bombyx morii) ve mopan solucanlarının (Imbrasia belina) tüketiminden sonra çeşitli alerjik reaksiyonlara ilişkin vaka bildirimleri vardır.

Yenilebilir böcekler, sürdürülebilir bir besin kaynağı olarak Batı ülkelerinde popülerlik kazanırken, Afrika, Asya ve Latin Amerika gibi bölgelerde uzun süredir geleneksel beslenmenin bir parçası. Bazı böcekler hastalık taşıyabileceği veya kontamine malzemelerle beslenebileceği için, tüketilen böceklerin güvenli ve temiz ortamlardan elde edildiğinden emin olmak önemlidir. Bununla birlikte, kabuklulara alerjisi olan bireylerin bağışıklık sisteminin, çapraz reaksiyonla ilişkilendirilen böcek tüketimi sonucunda alerjik reaksiyon gösterebileceği belirtilmektedir. Van Broekhoven ve ark. kabuklulara veya toz akarlarına alerjisi olan bireylerin, üç yenilebilir unlu böceği türünün çeşitli proteinlerine, özellikle tropomozysine çapraz reaksiyon gösterdiğini ve bazı çapraz reaksiyona giren proteinlerin ısıl işlemden sonra hala reaktif olduğunu buldu. Tropomiyosin, a-amilaz, kas miyozini ve arginin kinaz gibi çeşitli proteinlerin, çapraz reaksiyonların neden olduğu alerjik reaksiyonlardan sorumlu olduğu düşünülmektedir.

Böcek Yemek Çılgın Bir Fikirden Alışkanlığa mı Dönüşüyor?

Böcek yemek de bir kültür ve alışkanlık meselesidir. Avrupa kıtasında böcekler tüketilmezken, Afrika'da bazı böcek türleri yenir. Bu da insanların yaşam tarzı ve modernleşme algısı ile alakalıdır. Böcek tüketimini bir ülkenin geri kalmış bir davranışı olarak değerlendirmek yanlıştır. Ne de olsa dünyanın en büyük süper güçlerinden biri olan Japonya'da birçok böcek türü tüketiliyor. Türkiye'de ise böcekleri alternatif bir besin olarak değerlendirmek pek mümkün görünmüyor. Böcekler alternatif bir besin olarak tüketilmek için uygun olabilir. Protein kaynağı olarak değerlendirilebilir. Fakat bu teori bulduğunuz böceği ağzınıza atın demek değildir. Kontrollü, test edilmiş, sağlıklı ürünler alıp denemek daha doğru olacaktır.