Pestisitler, ürünlere, hayvanlara veya insan sağlığına zarar verebilecek böcekler, yabani otlar, kemirgenler, mantarlar ve diğer organizmalar dahil olmak üzere çeşitli zararlıları kontrol etmek, kovmak veya ortadan kaldırmak için kullanılan kimyasallar veya biyolojik maddelerdir. Hedef zararlılara veya etki tarzlarına göre sınıflandırılmış birkaç pestisit türü vardır. Genel olarak böcek ilaçları şu türlerde sınıflandırılır. Ancak haşerenin türüne göre farklılıklar vardır. Makalemizde haşere türlerine göre kullanılan pestisit farklılıklarına da değinmeye çalıştık.

Pestisit Türleri Nelerdir?

Pestisitler, hedef zararlı organizma türlerine veya etki mekanizmalarına göre sınıflandırılabilir. İşte pestisit türlerinin yaygın olan türleri;

1. İnsektisitler
2. Herbisitler
3. Fungisitler
4. Rodentisitler
5. Molluskisitler
6. Nematodisitler
7. Mitisitler veya Akarisitler
8. Biyopestisitler

Bu türleri daha ayrıntılı olarak tanıtmak istiyoruz;

A) Böcek Öldürücüler, Böcek İlaçları (İnsektisitler)

İnsektisitler, böcek öldürücüler, böcekleri kontrol etmek veya yok etmek için tasarlanmış kimyasallardır. Organofosfatlar, karbamatlar, piretroidler, neonikotinoidler ve böcek büyüme düzenleyicileri (IGR'ler) gibi çeşitli gruplara da sınıflandırılabilirler.

1) Organofosfatlar, Organofosfat Nedir?

Organofosfatlar, fosfor atomu ve organik moleküllerin birleşiminden oluşan bir grup kimyasal bileşiğe verilen addır. Bu bileşikler, genellikle böcek öldürücü olarak kullanılan bir tür pestisittir. Organofosfatlar, böceklerin sinir sistemi üzerinde etkili olarak çalışır ve asetilkolinesteraz enzimini inhibe ederek böceklerde felç ve ölüme yol açar.
Organofosfat insektisitler, tarım, ev ve bahçe kullanımı için yaygın olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, bu tür kimyasalların insanlar ve vahşi yaşam üzerinde olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir. Organofosfatlar, insanlarda ve diğer organizmalarda sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Aşırı maruz kalma durumlarında, baş dönmesi, bulantı, kas seğirmeleri ve hatta ölüme neden olabilir.
Son yıllarda, organofosfat insektisitlerin çevresel ve sağlık üzerindeki etkileri nedeniyle düzenlemeler ve kısıtlamalar artmıştır. Bunun sonucunda, daha az toksik ve çevreye daha az zararlı olan alternatif böcek ilaçları geliştirilmiş ve kullanılmıştır.
Organofosfatların örnekleri arasında malathion, parathion, diazinon, chlorpyrifos ve fenthion sayılabilir. Bu kimyasalların kullanımı sırasında, etiket talimatlarına ve güvenlik önlemlerine dikkatli bir şekilde uyulması önemlidir.

2) Karbamatlar, Karbamat Nedir?

Karbamatlar, genellikle pestisitler, ilaçlar ve plastiklerin üretiminde kullanılan bir grup kimyasal bileşiktir. Karbamatlar, bir karbamoil grubu (NHCOO) içeren organik bileşiklerdir. Bu kimyasalların çeşitli uygulamaları vardır, ancak en bilinen kullanımlarından biri böcek öldürücü olarak kullanılmasıdır.
Karbamat insektisitler, böceklerin sinir sistemine etki ederek onları öldürür. Bu insektisitler, böceklerde asetilkolinesteraz enzimini inhibe eder, bu da sinir impulslarının iletiminde sorunlara yol açar ve sonunda felç ve ölümle sonuçlanır. Karbamatlar genellikle organofosfatlara göre daha düşük toksisiteye sahip olsa da, hala insanlar ve çevre için potansiyel riskler taşımaktadır.
Karbamatlar ayrıca, ilaç endüstrisinde kullanılan bazı ilaçların yapısında da bulunabilir. Karbamat bileşikleri, bazı nörolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların bileşenlerini içerebilir. Özellikle, Alzheimer hastalığı tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, karbamat yapısını içerir.
Özetle, karbamatlar, genellikle pestisitler ve ilaçlar gibi çeşitli uygulamalar için kullanılan organik kimyasal bileşiklerdir. Bu maddelerle çalışırken dikkatli olmak ve güvenlik önlemlerine uygun hareket etmek önemlidir.

3) Piretroidler, Piretroid Nedir?

Piretroidler, doğal piretrin bileşiklerinden türetilen sentetik kimyasal bileşiklerdir. Piretrinler, özellikle Chrysanthemum cinerariifolium adlı kenevir türünden elde edilen doğal böcek öldürücülerdir. Piretroidler, piretrinlerin etkinliğini ve kararlılığını artırmak için kimyasal olarak modifiye edilmiştir ve böcekler üzerinde hızlı ve güçlü bir etkiye sahiptir.
Piretroidler, genellikle böcek öldürücü olarak kullanılır ve çeşitli tarım, ev ve bahçe uygulamalarında yaygındır. Bu kimyasallar, böceklerin sinir sistemi üzerinde çalışarak hızlı bir şekilde felç ve ölüme yol açar. Piretroidler, hem uçan hem de yürüyen böcekler üzerinde etkili olabilir ve sivrisinekler, tahtakuruları, pireler, kene ve diğer haşaratları kontrol etmek için kullanılabilir.
Piretroidlerin örnekleri arasında permetrin, deltametrin, lambda-cyhalothrin ve cypermethrin gibi bileşikler bulunur. Bu tür kimyasalların kullanımı sırasında, etiket talimatlarına ve güvenlik önlemlerine dikkatli bir şekilde uyulması önemlidir. Piretroidler, insanlar ve evcil hayvanlar için düşük toksisiteye sahip olsa da, bal arıları ve sucul canlılar gibi bazı faydalı organizmalar için oldukça toksik olabilirler. Bu nedenle, piretroid kullanımı ve atıklarının çevresel etkileri konusunda dikkatli olunmalıdır.

4) Neonikotinoidler, Neonikotinoid Nedir?

Neonikotinoidler, nikotin benzeri kimyasal bileşiklerden oluşan bir grup sentetik böcek öldürücüdür. Bu pestisitler, böceklerin sinir sistemine etki ederek hareket ve beslenme yeteneklerini bozar ve sonunda ölüme yol açar. Neonikotinoidler, tarım alanlarında, ev ve bahçe uygulamalarında yaygın olarak kullanılır ve çeşitli zararlı böcek türlerine karşı etkilidir.
Neonikotinoidlerin ana etki mekanizması, böceklerin merkezi sinir sisteminde bulunan nikotinik asetilkolin reseptörlerine bağlanmaktır. Bu bağlanma, sinir hücrelerinin aşırı uyarılmasına ve böceklerde felç ve ölüme yol açar. Neonikotinoidler, böcekler üzerinde hedef odaklı bir etkiye sahip olduğu için, insanlar ve diğer memeliler için genellikle düşük toksisiteye sahiptir.
Neonikotinoidlerin örnekleri arasında imidakloprid, klotiyanidin, tiametoksam, asetamiprid ve dinotefuran gibi bileşikler bulunur. Ancak, neonikotinoidlerin kullanımı, arılar ve diğer tozlayıcılar gibi bazı faydalı böcek türleri üzerinde olumsuz etkileri olduğu için tartışmalıdır. Bu nedenle, neonikotinoid kullanımının çevresel etkileri konusunda dikkatli olunmalı ve bu tür pestisitlerin kullanımı sırasında güvenlik önlemlerine ve etiket talimatlarına uyulmalıdır.

5) Böcek Büyüme Düzenleyicileri (IGR'ler) Nedir?

Böcek büyüme düzenleyicileri (BBD), böceklerin büyüme ve gelişme süreçlerini hedef alan ve böcek popülasyonlarını kontrol etmek için kullanılan bir grup kimyasal ya da biyolojik maddedir. BBD'ler, böceklerin yaşam döngüsü üzerinde spesifik etkilere sahip olduğu için, seçici ve çevreye daha az zararlıdır. Böcek büyüme düzenleyicileri, genellikle tarımsal ve kentsel alanlarda, halk sağlığı ve evcil hayvan bakımında kullanılır.
BBD'ler, böceklerin biyokimyasal süreçlerini ve hormonlarını etkileyerek, büyümelerini, gelişmelerini ve üremelerini engeller. Bu etkiler, böceklerin yaşam döngüsünün belirli aşamalarında meydana gelir ve genellikle böceklerin ölümüne veya popülasyonlarının azalmasına yol açar.
Böcek büyüme düzenleyicilerinin çeşitli tipleri şunlardır:

1. Juvenil hormon analogları (JHA): Böceklerin erginleşme sürecini engelleyerek üremelerini azaltır. Metoprana gibi JHA'lar, sinek ve sivrisinek larvalarının büyümesini önler.
2. Kitlefizyon inhibitörleri: Böceklerin dış iskeletinin (kitle) oluşumunu ve yeniden oluşumunu engelleyerek büyümelerini durdurur. Diflubenzuron ve lufenuron gibi bileşikler, özellikle tırtıl ve sinek larvalarını hedef alır.
3. Ekdisyon hormonu agonistleri: Böceklerin deri değiştirme sürecini etkileyerek gelişmelerini bozar. Tebufenozide ve methoxyfenozide gibi bileşikler, özellikle tırtıl ve akarlar üzerinde etkilidir.
4. Anti-juvenil bileşikler: Böceklerin büyümesini ve gelişmesini engelleyen doğal bileşiklerdir. Örnek olarak azadirachtin, neem ağacından elde edilen doğal bir bileşendir.

Böcek büyüme düzenleyicileri, daha sürdürülebilir ve çevre dostu zararlı kontrol yöntemleri olarak kabul edilir. Bununla birlikte, herhangi bir pestisit uygulamasında olduğu gibi, BBD'lerin kullanımı sırasında etiket talimatlarına ve güvenlik önlemlerine dikkatle uyulmalıdır.

B) Herbisitler

Herbisitler, istenmeyen bitkileri veya yabani otları kontrol etmek veya ortadan kaldırmak için kullanılır. Herbisitler bir pestisit olarak düşünülmeyeceği aşikar olsa da böceklerin konaklama alanlarını yok etmek için sıklıkla kullanıldıkları için bu alanda bahsetmek istedik. Herbisitler spesifik bitki türlerini hedefleyerek seçici olabilirler veya temas ettikleri tüm bitkileri etkileyerek seçici olmayabilirler. Bazı yaygın herbisit türleri arasında glifosat, atrazin, 2,4-D ve dikamba bulunur.

C) Fungisitler

Fungisitler, bitki hastalıklarına neden olabilen veya ürünlere zarar verebilen mantarları hedef alır. Bitki yüzeyinde kalan kontakt fungisitler veya bitki tarafından emilen sistemik fungisitler olabilir. Yaygın fungisitler arasında klorothalonil, mancozeb ve bakır bazlı bileşikler bulunur.

D) Rodentisitler

Bu kimyasallar, sıçanlar ve fareler gibi kemirgenleri kontrol etmek veya ortadan kaldırmak için tasarlanmıştır. Genellikle kemirgenlerin vücut fonksiyonlarını bozarak veya iç kanamaya neden olarak çalışırlar. Kemirgen öldürücü örnekleri arasında antikoagülanlar, brometalin ve çinko fosfit bulunur.

E) Nematitler

Nematitler, bitki köklerine zarar verebilen ve ürün kaybına neden olabilen mikroskobik solucanlar olan nematodları hedef alır. Bu pestisitler fumigant olabilir veya fumigant olmayabilir ve örnekler arasında metil bromür, 1,3-dikloropropen ve oksamil bulunur.

F) Molluskisitler

Salyangoz ve kabuklu deniz hayvanları gibi kabuklu deniz hayvanlarını kontrol etmek için kullanılır. Yumuşakça öldürücüler olarak da isimlendirilen bu böcek ilaçları, mahsullere ve süs bitkilerine zarar verebilecek salyangoz ve sümüklü böcek gibi yumuşakçaları kontrol etmek için kullanılır. Yaygın yumuşakça öldürücüler arasında metaldehit ve demir fosfat bulunur.

G) Mitisitler Veya Akarisitler

Bu kimyasallar, bitkilere zarar verebilecek, hayvanlara zarar verebilecek veya hastalık bulaştırabilecek akarları ve keneleri kontrol etmek için kullanılır. Akar öldürücü örnekleri arasında abamectin, spiromesifen ve hexythiazox bulunur.

H) Biyopestisitler

Biyopestisitler, bitkiler, hayvanlar, bakteriler veya mineraller gibi doğal kaynaklardan elde edilir. Çeşitli zararlıları kontrol etmek için kullanılabilirler ve genellikle sentetik böcek ilaçlarından daha çevre dostu oldukları kabul edilir. Biyopestisit örnekleri arasında Bacillus thuringiensis (Bt), neem yağı ve piretrum bulunur.
Pestisit kullanımı, çevreye, faydalı organizmalara ve insan sağlığına olan etkisini en aza indirmek için dikkatli bir şekilde yönetilmelidir. Sürdürülebilir zararlı kontrolü için Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) stratejileri, birden fazla kontrol yöntemini birleştirir ve pestisit kullanımını en aza indirir. Çevre, faydalı organizmalar ve insan sağlığı üzerindeki etkilerini en aza indirmek için pestisit kullanımının dikkatli bir şekilde yönetilmesi gerektiğine dikkat etmek önemlidir. Sürdürülebilir haşere kontrolü için çoklu kontrol yöntemlerini birleştiren ve pestisit kullanımını en aza indiren Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) stratejileri en doğru haşere kontrol yöntemidir.